Tja, thuis is dat goed geregeld, zowel de aanvoer als de afvoer.

In de camper hebben we een schoonwatertank van 100 liter, de vuilwatertank ( grijs water) is ongeveer even groot. Maar laden en lossen moet je zelf bijhouden en doen.

De schoonwatertank is via een leiding verbonden met een electrische (12 V) pomp. Deze gaat lopen als de pomp een drukverlies opmerkt. Dat gebeurd als je een kraan opent, drukverlies, pomp gaat lopen, kraan dicht, geen drukverlies meer, pomp stopt.

De ‘gebruikers’ zijn de kraan boven de gootsteen in de keuken, kraan bij wasbak in de badkamer, douchekop, de buitendouche, toilet en de boiler. Deze vult zich steeds op (max 10 liter) als warm water word gevraagd (keukenkraan, kraantje in de badkamer en de douchekop).

Water laden gebeurd thuis, en onderweg op campings, camperplek en soms een waterkraan in het wild. In Europa is het water meestal drinkwater dus Ok. Heel soms is het water niet geweldig, bv gechloreerd. In dat geval gaan we tijdelijk over op flessen water van de supermarkt, voor drinkwater en water voor eten te koken.

Al het afvalwater, gootsteen keuken, wasbak badkamer en de douchebak loopt via leidingen naar de vuilwatertank. De toilet, de ‘nummers’ 1 en 2 en het ‘doortrekwater’, komt in een aparte 19 liter container en wordt zwartwater genoemd.

Het is een ongeschreven regel dat voor vertrek, vaak dagelijks, grijs en zwart water wordt geleegd en zo nodig drinkwater word aangevuld.

Maar nu (straks dus) in Marokko. Het ‘drinkwater’ is eigenlijk niet te vertrouwen. In sommige plaatsen, aan de kust en soms in de bergen, kan het zout zijn, op andere plaatsen kan het gewoon niet veilig drinkbaar zijn. Echt drinkbaar is meer een uitzondering. Dus drinkwater, voor koffie/thee/gewoon, koken eten, tanden poetsen, gaan we met flessenwater doen. In veel landen zijn er naast de 1,5 L flessen ook 5 L, soms ook 8 L flessen. In Marokko zijn die goed verkrijgbaar en met 1 á 2 Euro per stuk niet zo duur. We zullen er voor zorgen steeds zo’n 3-4 van deze flessen aan boord te hebben. Met een trechter vullen we enkele 1,5 L flessen voor in de koelkast en de keuken.

Ik heb gelezen dat er ook mensen zijn die de watertank vullen met die 5 L flessen, dat wordt wel erg bewerkelijk. Douchen, afwassen doen we met het water uit de watertank. Om enigszins bacterieën in dat water in de hand te houden, gebruik ik een filter dat het water vrij goed filtert. Dit filter kunnen we met z.g. Gardena aansluitingen tussen de watertank opening en de waterlaadslang plaatsen. Idee is dat al het water uit kranen, die we niet vertrouwen, zo gefilterd wordt. Het filtert tot >0,2 µm uit het water, in theorie is water dan drinkbaar, maar we kiezen voor drinken/koken toch voor flessenwater

Het is gemakkelijk aan te sluiten en zorgt voor gefilterd leidingwater. Schadelijke micro-organismen, bacteriën en schimmels krijgen geen kans, en ziekteverwekkers blijven buiten de deur.

Water is op veel plaatsen in Marokko wel een luxe, op campings enzo betaal je wel eens tot €2 (dat is dus niet duur) om je tank te vullen. Op veel plekken in Marokko is regen niet van zelfsprekend (soms al jaren droog) en als het valt, bv in bergachtige gebieden, zorgt het weer voor andere problemen.

Water is in Marokko uiteraard op campings, camperplekken, bij de benzinepomp etc te verkrijgen. We kijken in de commentaren (van bv Park4Night) naar reacties op de kwaliteit. Soms is het beter het water bij een camping of andere plaats niet te gebruiken. In P4N staan ook nog veel waterplaatsen genoemd. In Marokko zijn er veel waterplaatsen buiten de campings en zo.

Naast een 10 meter slang, met Gardena aansluitingen, een aantal verloopstukken met verschillende schroefdraden en diameters, hebben we ook 2 yerrycans van 15 en 20 L. Met een eigen vulslang te vullen bij een kraan als de 10 m slang te kort is of er geen passend verloopstuk is.

Daarbij heb ik een 1 meter slang met een dompelpomp (12 V). Nog steeds met het filter ertussen, kan ik dan (ook) het water uit een yerrycan via het filter overpompen in de watertank van de camper. Dat lijkt luxe, maar 15-20 liter ondersteboven houden om bv via een trechter in de watertank van de camper te krijgen… niet handig. Daarnaast zit de watertank bij onze camper vrij hoog, de wateraansluiting zit 1,6 meter boven de grond. Dan maar pompen.

Foto volgt.

Wat en welke energie is er nodig om e.e.a. in de camper aan de praat te houden. De camper(motor) zelf houden we, voor het rijgedeelte, even buiten beschouwing.

De camper, de meeste trouwens, heeft 2 accu’s. De startaccu, net als bij een auto, om de camper te kunnen starten. En de z.g. huishoudaccu, de belangrijkste bron van energie van de camper huishouding.

Camperhuishouding, denk dan aan:

• koelkast, de onze loopt alleen op 12 V van de hh accu
• alle verlichting in het camperdeel
• stroom nodig voor het regelgedeelte van bv de (diesel)verwarming
• 12 Volt en USB aansluitingen voor laden phones etc
• waterpomp, voor waterkraan keuken, badkamer, douche en toilet
• dakventilator, voor koelte, afvoer vochtige lucht douche en onze adem, zweet etc
• omvormer om zo nodig onderweg tijdelijk 230 Volt (vanuit de 12 V hh accu) te genereren. Zodat we bv altijd de fiets accu’s kunnen opladen en de melkopschuimer kunnen gebruiken. Opladen batterijen (AA en AAA). Een luxe dus.

Deze accu is extreem belangrijk. Vaak is dit bij een nieuwe camper een op accuzuur basis werkende accu, min of meer gelijk aan de startaccu. De details van de verschillen laat ik hier even achterwege.

Het nadeel van een met accuzuur werkende accu is dat je deze niet verder dan de helft van de capaciteit kunt ontladen. Ga je over die grens, dan help je de accu naar z’n grootje.

Een, vaak gebruikte, lood(zuur)accu van bv 95 AH, heeft effectief een bruikbare capaciteit van 47,5 AH. Een lithium accu, zoals wij die nu hebben, kan tot bijna 100% van z’n capaciteit leveren, zonder kans op schade. Daarnaast is de lithium accu, met vergelijkbare capaciteit en lichter (de helft) van gewicht en kleiner.

Onze 150 AH lithium accu, past op de plek van een 95 AH lood(zuur)accu, weegt de helft en heeft zo’n 3x (150/47,5) de capaciteit. Gewicht is belangrijk bij campers, de meeste campers mogen maar maximaal 3500 kg wegen, inclusief rijder/bijrijder etc. Vooral ivm rijbewijs (B = maximaal 3500 kg), de meeste campers wegen ergens net onder de 3000 kg zonder bagage/water, (bij)rijder etc. De gewichtbesparing van een lithium accu is bv minimaal 10 kg.

De dakventilator kan op de hoogste stand zo’n 2 A verbruiken, hij staat meestal niet op de hoogste stand. De koelkast verbruikt tot 4 A, en net als de koelkast thuis, gaat die dmv de thermostaat aan en uit. Dit zijn zo’n beetje de grote verbruikers. Als de kachel aangaat, verbruikt die naast diesel ook electriciteit. De verwarmde lucht word dmv een ventilator (12 V) door de camper verspreid.

Ok, je hebt een huishoudaccu, genoeg capaciteit voor wat je nodig hebt, maar deze accu moet dan wel bijgeladen kunnen worden/blijven.

Bijladen kan meestal op 3 manieren:

• via een accu lader wanneer je met ‘walaansluiting’, 230 V spanning via een kabel vanaf de camper naar een 230 V stopcontact verbonden bent. B.v. op een camping/camperplek of thuis. Wij hebben een 15 A lader, dus per uur kunnen we zo’n 15 AH laden. Bij een overnachting komen we dus een heel eind.
• Een andere optie is tijdens het rijden. De camper heeft net zoals auto’s een dynamo die normaal de startaccu tijdens het rijden weer oplaad. Met wat trucjes is deze dynamo ook in staat om de huishoudaccu, tijdens het rijden, op te laden. Bij ons kan deze maximaal zo’n 40 A leveren, dus een uurtje rijden levert 40 AH op. Dus zolang je dagelijks rijdt, laad je de hh accu weer bij.

• Maar als je geen 230 V stopcontact naast je camper hebt, of daar niet voor wilt betalen… dan is er nog een 3de optie, zonnepanelen op je camperdak. Wij hebben een 140 W paneel op ons dak. In theorie, iets naar beneden afgerond, zonnepaneel ligt plat, wat niet ideaal is met de zon, die altijd onder een (wisselende) hoek schijnt. 140 W, zo’n 12 V (vaak meer, afhankelijk van de zonkracht, richting de 18~20 V), dat is dan maximaal 10 A. Dus maximaal 10 AH. Ik ben aan het kijken om er een tweede paneel bij te laten plaatsen. In praktijk denk ik dat zo’n 7 AH per paneel al heel knap/fijn zal zijn. Maar dat is dan ‘gratis’.

Dus zo lukt het aardig de hh accu vol/bij te houden.

Welke energie(bronnen) hebben we nog meer (nodig)? Gas, in een gasfles, is bij ons nodig om te kunnen koken en om middels een boiler (10 l) warm water (instelbaar tot 50 of 60°C) te hebben voor afwas en douchen. De boiler kan ook werken op 230 V, maar dan moet je wel een 230 V walaansluiting hebben. Douchen, met name, is dus een keuze, camping met douche, dan op de camping, is die niet zo hygiënisch, dan douchen in de camper en kiezen om of voor stroom te betalen, zodat de boiler via stroom werkt, of geen stroom, dan kost het gas.

Is er geen 230 V, dan betekend douchen gas verbruiken. Bij de meeste campers is er ook gas nodig voor de koelkast, als je niet rijdt (tijdens rijden kan die op 12 V werken) en/of je hebt geen 230 V. Onze compressor koelkast werkt altijd op 12 V. Groot voordeel is daarvan o.a. dat je hem dus nooit kan vergeten om te zetten (gas/12 V/230 V). En dat die bij een stop/pauze of b.v. tijdens een ferry oversteek gewoon doorwerkt.

Verder, bij de meeste campers, is er voor de verwarming van de camper een gashaard. Bij deze meeste campers is dan bijna altijd plaats voor 2 gasflessen (gewicht). Wij hebben ruimte voor maar één gasfles. De camperverwarming van onze camper werkt op diesel, uit de brandstoftank. Voor een langere reis zullen de campers die de koelkast op gas moeten laten lopen, en de boiler alleen op gas kunnen gebruiken en zo nu en dan de verwarming willen gebruiken nog wel eens een gasfles moeten laten bijvullen (officieel niet toegelaten) of een extra fles onderweg kopen (per land vaak verschillende aansluitingen…)

Gasverbruik bij verwarming, voorjaar/najaar/winter kan snel oplopen. Een gasfles per halve week is niet raar. Dieselverbruik, bij onze camper, zal dan ook best oplopen, maar met max 90 liter in de tank heb je meer speling.

Met onze camper, met als grootste verbruiker zo nu en dan de boiler, verwachten we zonder problemen met 1 fles rond te komen. De fles kan max zo’n 10 kg gas bevatten. Tijdens onze laatste trip naar Spanje, hadden we in 3,5 weken nog geen 1,5 kg verbruikt.

De laatste energiebron is al genoemd, diesel voor de camperverwarming.

Wat wij nog niet hebben in onze camper, en ook nog te duur is om achteraf in te bouwen, is een diesel verwarming die of een geiser optie heeft (‘continue’ ook warm water) of een boiler optie. Vaak ook met een 230 V optie. Er blijft altijd wat te wensen.

Het verbruik van diesel voor de verwarming is marginaal, je stookt in een nacht/dag niet je dieseltank leeg. Zorgen dat je je tank bijgevuld hebt.

Bottom line, met de juiste capaciteit hh accu, in verhouding tot je verbruikers, genoeg gas en diesel, kun je dus met een camper één of meer dagen vrij staan. Off grid.

V (volt, spanning) A (ampere, stroom) AH (capaciteit, ampere’s per uur)

Tja, daar zijn we dus nog niet helemaal uit. Hieronder de huidige stand. Uitgaande van het 30 dagen lijstje van de vorige, eerste blog.

Trouwens, niet onbelangrijk, waarom Marokko?

Zo’n 10 jaar geleden hebben C (samen met Christien) en ik elkaar ontmoet tijdens een 15-daagse vakantietrip (Shoestring) door het zuiden van Marokko. En nog eens terug, stond al een tijdje op het lijstje. Nu dus met de camper.

Eerst dus in zo’n 4 dagen door Belgie, Frankrijk en Spanje naar Algeciras. Vandaar met de ferry oversteken naar de haven Tanger-Med.

Idee is na de ferry, te rijden naar Chechaounen (A), de blauwe stad. Wordt waarschijnlijk een camping daar. Eerste inschatting, afhankelijk van de tijd van aankomst met de ferry, 2 overnachtingen.

Na Chechaounen rijden we richting Meknes (B). Een van de 4 koningssteden. Waarschijnlijk een camping tussen Volubilis en Meknes. Volubilis is een romeinse ruïne stad. Waarschijnlijk 2 in 1 dag, dus 1 overnachting.

Aansluitend naar Fez (C), ook één van de 4 koningssteden, minimaal 1 overnachting. Er zijn een aantal bewaakte parkeerterreinen op loopafstand van de Medina. Er is wel een camping, en iets verder een camperplek met faciliteiten, maar beiden maken het gebruik van taxi’s noodzakelijk. Nu nog even niet.

Na Fez (C) rijden we naar beneden naar Merzouga (E). Merzouga ligt aan de rand van de zandwoestijn (Sahara). D is nog niet duidelijk, van Fez naar Merzouga is voor het mooie teveel voor 1 dag, is vakantie toch.

Tussen Midelt en Er-Rich of Errachidia, in de Ziz-vallei, thermaal bad, wie weet.

In Merzouga word het of een camping of een uitgebreide camperplek, met uitzicht op de zandduinen. Dromedarissen zat, maar denk dat we er dit keer niet op gaan zitten/rijden. Maar een mooi plekje met ook wat palmbomem en misschien een zwembad, wie weet.

Van de Sahara rijden we via Tinghir, naar de Todra en de Dades kloven. Vermoedelijk overnachten in Tamtetoucht (F), na de Todra kloof uitgebreid bekeken te hebben. Tamtetoucht is een berberdorpje. Van hier kun je via de RP7104, die recent helemaal geasfalteerd is, en vanwaar je mooie uitzichten hebt, naar de Dadeskloof rijden. Hier kijk ik o.a. erg naar uit. Nog niet zolang geleden kon je de RP7104 alleen met 4×4 bereiden, en bij een beetje regen in deze bergen, waren er meer waterwegen dan ‘gewone’ wegen. Meest pistes (grindwegen).

Ergens tussen de Dades kloof en Marrakech (H) zullen we ook overnachten. Bij Aid Ben Haddou (G), een verzameling kasbah’s.

Vanaf Aid Ben Haddou rijden we eerst over de avontuurlijke RP1506, om net voor de pas Tizi n’Tichka weer op de hoofdweg (RN9) richting Marrakech, de derde koningsstad van deze reis, verder te rijden.

In Marrakech blijven we wel 3 overnachtingen denk ik. Er is een camperplaats in het hart van de stad en enkele campings aan de noordkant.

Vanaf Marrakech rijden we via de RN7 naar Taroudant (J). Dat is een ruige weg, via Tizi n’Test (een bergpas). Ook deze weg, avontuurlijk, kijk ik naar uit. Misschien overnachten we op de pas. Daar is een hotelletje waar je met de camper ook services kunt krijgen/kopen. Het eten schijnt er erg lekker te zijn.

Taroudant wordt wel de meest marrokaanse stad genoemd en ook klein Marrakech. Hier zeker een dag, dus vermoedelijk 2 nachten.

Vanaf hier nog een stukje naar het zuiden, naar Tafraout (K). Daar zijn wat campings, en een groot stuk waar semi wild gekampeerd wordt. In de meeste blogs wordt genoemd dat mensen hier meerder dagen staan, wat wandelen en fietsen in de omgeving

Vanaf Tafraout gaan we en naar het noorden en naar de Atlantische kust. Welke plaatsen en hoelang, ligt aan het weer daar en dan. Er zijn veel kustplaatsjes, veelal surf hotspots. En wij zijn niet van die plank surfers. Enkele plaatsen zijn de moeite waard om te zwemmen, mits uiteraard het weer, temperatuur aantrekkelijk is.

De kustplaatsjes nodigen wel uit om verse vis te eten, daar staat C bij vooraan. Op dit moment is nog niet echt duidelijk welke plaatsen we aan gaan doen. Zeker Essaouira (M), Oualidia (N), door een lagune prima te zwemmen. Rabat (0), de 4de koningsstad op onze reis.

Asilah (P), meestal de eerste plaats waar je komt als je het rondje tegen de klok in rijdt. En vandaaruit, met de taxi, het echte Tanger (Q). Bij Tanger denk ik dan aan Kapitein Rob en Cigaret- Larry, stripboeken nog uit m’n vaders tijd. Louche figuren en schimmige kroegen.

Dit stuk wordt nog verder uitgewerkt. We gaan niet, zoals in het 30 dagen voorbeeld stond, een tweede keer naar Marrakech.

Alles weer aan elkaar geplakt, komt het in de buurt van dit totaalplaatje. Rode stippellijnen vervallen. Bij de Thodra gaan we bovenlangs naar de Dadeskloof (streepje ontbreekt hier) Taroudant, onder Tiz n’Test, staat hier niet op. Vanaf Tafraoute gaan we richting de kust. Hoe etc. dat komt nog wel. Imsouana, Essaouira en verder omhoog.